Hisham Matar’s Terugkeer zette ik op mijn leeslijst, nadat ik in de korte samenvatting volgende zin las: In dit hartverscheurende boek beschrijft hij zijn terugkeer naar een land en een familie die hij dacht nooit meer terug te zullen zien. De terugkeer is een intens, persoonlijk en toch universeel verhaal over verlies en wat het betekent een mens te zijn.’ De auteur vertelt in deze roman zijn eigen verhaal. Hisham was negentien toen zijn vader in Libië ontvoerd en gevangen gezet werd omwille van zijn politieke ideeën. Sindsdien is de schrijver op de vlucht voor zijn eigen vaderland. Maar hoe kan je iets voor jezelf betekenen als jongeman als je je eigen vader en vaderland jaren geleden voor de laatste keer zag? Matar beslist om na de val van Khadaffi terug te keren naar Libië en op zoek te gaan naar zijn vader met De terugkeer als gevolg.

Ik heb wat tijd nodig gehad om door het verhaal van deze schrijver te geraken. Niet omdat het niet vlot geschreven is, integendeel zelfs. Wel omdat ik samen met de schrijver bleef hopen zijn vader terug te vinden. En dan merk je al gauw aan de gemoedstoestand van Hisham en aan de verhalende weergave van zijn ontmoetingen met nonkels en neven die uit de gevangenis konden thuiskomen, dat het een vergende zoektocht zal worden. Enkel het beeld van die ene blinde, oude man die ook teruggevonden werd bij de bevrijding van de gevangenis blijft een sprankeltje hoop geven.

Als lezer ben je niet zomaar een gedetailleerd onderzoek van een historicus aan het lezen. Je leest vooral het verhaal van een jongeman die op zoek is naar zichzelf en zijn vader. Hisham Matar weet het voor de lezer realistisch te houden door tal van historische gebeurtenissen en feiten heel gedetailleerd te beschrijven. Een voorbeeld hiervan uit het boek vond ik terug op pag. 254:

In 2001 begonnen we verhalen te horen van ambtenaren in burger die onaangekondigd bij huizen in het hele land kwamen aanzetten. Die vroegen dan naar het Familieboek van het huis- een juridisch document met daarin alle gezinsleden met geboortedatum en, in geval van overlijden, overlijdensdata en- oorzaken. Een paar dagen later kwam het boek terug. Het leek een routinecontrole, en als men de ambtenaren ernaar vroeg, zeiden die: ‘Ja, alles is perfect in orde.’ Het enige wat alle bezochte gezinnen gemeenschappelijk hadden, was dat ze een vader, echtgenoot of zoon in Abu Salim hadden’.

Abu Salim is één van de vele gevangenissen waar mannen gevangen gezet werden tijdens het regime van Khadaffi. Iedereen die weerstand bood tegen deze politieke ideeën werd letterlijk en figuurlijk de mond gesnoerd. Angst bekruipt mij tijdens het lezen vaak als ik eraan denk dat de wereld sindsdien nog maar weinig veranderd is. Ook dat maakte dat ik soms dagen niet las in De terugkeer. Uiteindelijk is dit wel maar het verhaal van één zoon die zijn vader kwijtgeraakt is in een oorlog. Zo bestaan er nog veel, te veel.

Hisham Matar weet, zoals de alom bekende Hilary Mantel ook schrijft, zijn verhaal briljant neer te pennen. Hilary Mantel schrijft verder ook nog dit over het boek: ‘De beschrijving van de zoektocht naar zijn vader is meticuleus, maar zijn woede is rauw en onverzoenlijk. Op prachtige wijze weet hij de vorm van verlies te vangen en zijn eigen gevoel van verlatenheid invoelbaar te maken.’ Ik kan niet anders dan mij hierbij aan te sluiten. Een historisch verhaal zoals dit spreekt mij altijd aan, omdat ik het erg interessant vind om via de literatuur bij te leren over de geschiedenis. En dit is een heel knap, maar hartverscheurend verhaal!

Deze recensie is geschreven door Silke, leerkracht in de eerste graad van het secundair onderwijs in het Sint-Pieterscollege te Leuven. Ze geeft daar voltijds het vak Nederlands. Nederlands als taal en in de vorm van literatuur hebben haar van kindsbeen af nauw aan het hart gelegen. Ze geniet er dan ook van om haar leerlingen elke dag een beetje van haar passie door te geven.  Silke leest elk boek graag dat haar op een gegeven moment bij het nekvel grijpt. Dat kan zijn door de taal of de vorm die een auteur hanteert of door het verhaal dat verteld wordt.

De terugkeer/Hisham Matar/ Uitgeverij Meulenhoff, 2016, 286 pagina’s, ISBN 9789029091398

No Comments

Post a Comment