Gewoon een gore plas kots

Op een avond in 1936 komt een Amerikaanse Rotary bijeen. Frank nodigt na de bijeenkomst onder andere Doremus uit voor een nazit. Daar wordt gediscussieerd over de ramptoestand waarin Amerika op dat moment verkeert. Het land is net uit de crisis en een volgende probleem dient zich aan: Windrip poogt president te worden en Amerika tot een dictatuur te maken. Na de gruwelijke leiders in Rusland, Duitsland en andere landen in Europa is ook het grote Amerika aan de beurt: een fascistische leider staat op. Sinclair Lewis schrijft erover in Dat gebeurt hier niet. Hij creëert daarmee zijn eigen geschiedenis die dichtbij het heden en misschien wel de toekomst komt.

Lewis beperkt zich in grote delen van het verhaal tot het leven van journalist Doremus. De lezer ziet vanuit zijn oogpunt hoe Windrip steeds dichter bij de overwinning komt en Doremus steekt daarbij zijn mening niet onder stoelen of banken: Wanneer Windrip wint, is het einde van Amerika nabij. Helaas blijkt hij de senator niet te kunnen stoppen. Hij zal moeten dealen met de populist die langzaam president werd en daarna de volle macht over zijn Amerika had.

Wie leeft in de huidige maatschappij zal in het verhaal van Lewis akelig veel overeenkomsten met Trump en zijn campagneronde herkennen. Windrip is akelig populistisch, houdt ervan enorme beloften te doen en kan ze bijna allemaal niet nakomen. Hij weet, met zijn praatjes, veel ontevreden mensen achter zich te krijgen en belooft de zogeheten gouden bergen: ‘Medeburgers, als president van de Verenigde Staten van Amerika wil ik u zeggen dat de échte New Deal op dit moment is aangevangen en dat we allemaal de vele vrijheden zullen genieten waar onze geschiedenis ons recht op geeft – en we zullen er een feest van maken!’ Tegelijkertijd lijkt de Amerikaans leider in alles op de andere fascistische leiders: de terugkerende tiranniek, de boekverbrandingen, politieke gevangenen, concentratiekampen, de censuur op allerlei kranten en bladen; het lijkt een welbekend recept van de dictator.

Hoewel het verhaal wellicht herkenbaar is, is Dat gebeurt hier niet geen simpel boek. Lewis beschrijft het verhaal van Amerika vanuit twee perspectieven: Doremus en een alwetende verteller. Handig schakelt hij tussen de twee vertellers, waarbij hij voor de lezer niet altijd duidelijk maakt wanneer er gewisseld wordt. Het verhaal dat hij vertelt is uiterst gedetailleerd en zeer beschrijvend van aard. Lange tijd schuwt Lewis de dialogen en laat hij beschrijvingen van gedachten, gebeurtenissen en omgevingen overheersen. Met uiterste precisie geeft hij weer waar de Amerikanen mee te maken krijgen: ‘Foolish was een betrouwbare mix van een Engelse setter, Airedale, cockerspaniël, smachtende hinde en steigerende hyena.’ Lange tijd lijkt het verhaal dan ook een aaneenschakeling van losse soms gortdroge beschrijvingen.

Wanneer Windrip gekozen lijkt te worden, brengt Lewis meer lijn aan in het verhaal. Diverse hoofdstukken begint hij met passages uit Zero Hour, het epistel van Windrip, waarmee hij de lezer keer op keer met de neus op de idiote plannen van de man duwt. Zonder enige vorm van schroom bekritiseert hij, via diverse personages, openlijk het systeem van de populistische leider en laat hij de gevaren van de huidige maatschappij – op zijn manier – zien. Met de toevoeging van sterk weergeven dialogen maakt hij het verhaal daadwerkelijk aantrekkelijk: Dat gebeurt hier niet wordt een goed leesbaar verhaal.

Net wanneer Dat gebeurt hier niet op de top van de climax lijkt te zijn, zorgt Lewis met een nieuw verhaalelement voor een interessante inslag: ‘Ik denk dat het nu tijd is voor een beetje hoogverraad.’ Een zeer aantrekkelijk verhaalverloop zet in en de lezer wordt naar het einde gedragen.

Dat gebeurt hier niet is ondanks het klassieke karakter van de roman en de beschrijvende verteltrant een verhaal dat angstaanjagend actueel is geworden in de afgelopen jaren. Hoewel Lewis de toekomst niet kon voorzien, komt hij akelig dichtbij.

Dat gebeurt hier niet / Sinclair Lewis / Vertaling Irene Paridaans, Joost Pollmann en Jan Willem Reitsma / uitgeverij Lebowski, Amsterdam / 446 blz. / ISBN: 9789048840021

No Comments

Post a Comment