Het is april 1945. Het einde van de Tweede Wereldoorlog is een feit en de platgebombardeerde Duitse steden moeten stilaan weer beginnen aan een wederopbouw, net zoals de inwoners hun gewone leventje weer moeten op poten zetten. Hansen, een Amerikaanse burger met Duitse roots, beslist om de VS te helpen en als officier naar zijn thuisland te trekken om dr. Ploetz’ bijdrage aan de rassentheorie te achterhalen. In ‘Icarië’ van Uwe Timm wordt dit verhaal verteld.

Het positieve aan het boek is dat de lezer echt een duidelijk beeld krijgt van hoe vreemd de toestand tijdens en vlak na de oorlog moet geweest zijn. De schrijver weet goed hoe hij de gevoelens moet overbrengen die gepaard gaan met heel de ongelukkige situatie. Zo staat er in het boek bijvoorbeeld een passage over onzuivere mensen waarin uitgelegd wordt dat wanneer een vrouw ooit in haar leven betrekkingen heeft gehad met een Jood en deze daarna een kind krijgt met een Ariër, het kind automatisch ook Joods is ook al is zijn echte vader dit niet, gewoon omdat een kind dat voortkomt van een vrouw die met een Jood betrekkingen heeft gehad niet zuiver kan zijn. Een belangrijk persoon dat deze theorie steunde is Ploetz, die tevens ook vreemd genoeg genomineerd was voor de Nobelprijs van de Vrede. Zo zijn er verschillende momenten in het boek waar je als lezer een beetje van gechoqueerd bent door het extreem bizarre aan heel de oorlogssituatie en het absurde van het nazisme. Je hebt werkelijk geen verbeeldingskracht nodig door de manier waarop alles zo goed omschreven wordt.

Ook de wat gênante situatie in Duitsland vlak na WOII wordt mooi duidelijk gemaakt. Zo gaat het hoofdpersonage naar een café waar hij de plaats opmerkt op de muur waar eerder nog een portret van Hitler hing door de verbleekte kleur. Het oude regime ten tijden van de Nazi’s is overal nog helder zichtbaar ook al wil men het verborgen houden. Ook is er een passage waarin gevangenen (Joden, krijgsgevangenen en ouderen) terugkomen van de kampen en de nieuwe Duitse gevangenen die naar de werkkampen moeten kruisen. Iets wat wij ons de dag van vandaag niet kunnen inbeelden.

Wat ook een pluspunt is, is dat er in het boek telkens afgewisseld wordt tussen de interviews die Hansen doet met een oude vriend van Ploetz en Hansens eigen leven tijdens zijn onderzoek. Het zorgt ervoor dat het boek vlotter leest en interessant blijft. Ook wordt het verhaal vertelt in duidelijke, korte zinnen wat ook bijdraagt aan het vlotte lezen.

Het meest bewonderenswaardige is het enorme werk dat de schrijver in dit boek gestoken heeft. Zoals op de achterkant te lezen is, heeft de schrijver, Uwe Timm, meer dan 40 jaar onderzoek gedaan om dit boek tot stand te laten komen en dit valt ook meteen op. Alles klopt tot in de details en de lezer leert ook echt dingen bij over de oorlog die niet veel mensen weten. Zo leerde ik bijvoorbeeld bij over de PX-winkels die spullen verkochten die in de oorlog maar zelden te verkrijgen waren. Verder houdt Uwe Timm ook rekening met de details door bijvoorbeeld de interviews die Hansen voert neer te schrijven zoals ze echt zouden kunnen gebeuren, met bijvoorbeeld stukken ertussen die het personage noteert als ‘-onverstaanbaar-’.

Wat ik vooral storend vond aan het boek is dat het verhaal door de interviews met de oude man en vriend van Ploetz (Wagner) nogal hard afweek van de hoofdzaak. Wie de achterkant en korte inhoud leest verwacht dat er echt ingegaan wordt op Dr. Ploetz en zijn bijdrage aan de oorlog als rassen eugeneticus en op Hansens verliefdheid, maar er wordt vooral ook ingegaan op het vroegere leven van de oude man en dat van Ploetz en niet altijd zo zeer de bijdrage aan de oorlog. Na een tijdje lezen voelde ik me wat verloren in de details en vergat ik wat de hoofdzaak van het boek was.

Wie het boek wilt lezen, moet wel beseffen dat het geen doodgewoon liefdesromannetje is en dat je als lezer echt je hoofd er moet bijhouden. Het is geen makkelijk boek om te lezen en er worden termen in gebruikt die niet iedereen begrijpt. Wie meer wilt bijleren over de oorlog en zijn bizarheden maakt zeker een goede keuze met Icarië van Uwe Timm, maar het boek lezen louter ter ontspanning zit er niet helemaal in.

Deze recensie is geschreven door Suzanne Patteet, 21-jarige studente Financie- en Verzekeringswezen uit Wezemaal (België).

Icarië/Uwe Timm/vertaling Gerrit Bussink/ Uitgeverij Podium/ 2018 /416 blz. /ISBN: 9789057599255