De titel De bibliotheek van Parijs doet denken aan een boek, dat over boeken gaat. Wat kun je als fervente lezer nog meer wensen? Alleen zou de vorige zin het verhaal onrecht aandoen. Het gaat namelijk over veel meer dan enkel ‘boeken’. Dit werk van Janet Skeslien Charles gaat over moed, verraad, angst, gemis, familie, liefde en vriendschap tegen een achtergrond van de Tweede Wereldoorlog, over de keuzes die mensen maken in een moeilijke en zware oorlogstijd en over hoe de liefde voor boeken mensen bij elkaar kan brengen.
Het verhaal speelt zich af in twee verschillende tijden: de periode 1939-1944 en de jaren tachtig.
We beginnen het verhaal in Parijs in 1939 waar op dat moment nog weinig van de oorlog te merken is. Odile, een jonge ambitieuze dame die net haar bibliotheekopleiding heeft afgerond, wil dolgraag op haar eigen benen kunnen staan en haar droom waarmaken door in de American Library in Parijs te werken. Ze wordt aangenomen en begint als verantwoordelijke van de afdeling tijdschriften en kranten. Gaandeweg leren we samen met haar de vaste bezoekers en het personeel van de bibliotheek kennen. Ieder ook met zijn of haar eigen verhalen, moeilijkheden en overwinningen. Als de oorlog steeds meer voelbaar wordt in Frankrijk en uiteindelijk ook Parijs bezet wordt door de Duitsers wordt er gevreesd voor de toekomst van de bibliotheek. Odile en haar collega’s zetten echter alles op alles om de liefde voor boeken, kunnen weg zwijmelen tijdens het lezen en de overdracht van informatie, levendig te houden.
Door een sprong in de tijd – steeds aangegeven boven elk nieuw hoofdstuk – bevinden we ons ineens in 1983. Daar maken we kennis met Lily en haar eigenaardige buurvrouw ‘mevrouw Gustafson’. Mevrouw Gustafson blijkt al snel ‘Odile’ te zijn die ondertussen een eenzaam opgesloten leven leidt in Amerika (Froid, Montana). De tiener Lily wil Odile graag interviewen voor een schoolproject. Odile vindt in Lily’s enthousiasme een stukje van zichzelf terug en ze brengen samen veel tijd met elkaar door, waarin Odile Lily wijze levenslessen bijbrengt.
De auteur was zelf werkzaam in de Amerikaanse bibliotheek in Parijs. Daar hoorde ze over de trouw en toewijding van de bibliothecarissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder de indruk van de activiteiten en nieuwsgierig naar de verhalen besloot Janet Skeslien Charles om een aantal jaar research te doen, om uiteindelijk tot deze mooie roman te komen. Op die manier laat ze de stemmen horen van de moedige bibliotheekmedewerkers die zich tegen de nazi’s verzetten door hun abonnees te helpen en hun liefde voor de literatuur met elkaar te delen.
Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van Odile (WOII) en Lily (jaren ’80), telkens via een ik-vertelvorm. Bij belangrijke gebeurtenissen worden soms ook andere personages even de belangrijkste figuur gedurende een hoofdstuk, dit dan via een vertelvorm in de derde persoon.
In het begin was het me onduidelijk wat de meerwaarde was van de verhaallijn van Lily 40 jaar na de oorlog. Naarmate het verhaal vorderde merk je echter welke band Lily en Odile ontwikkelen en hoe Odile Lily levenslessen bijbrengt aan de hand van haar eigen ervaringen uit het verleden. Uiteindelijk is het resultaat een mooi geheel waarin de beide verhalen elkaar aanvullen. Zo blijken er ook steeds meer gelijkenissen te zijn tussen de twee: hun liefde voor boeken en de Franse taal, het verlies en de rouw die ze te verwerken krijgen, de moeite met het (onder)houden van vriendschappen…
Het is vernieuwend om te lezen over het verzet in de bibliotheek, maar ook over de onmenselijke praktijken die plaatsvonden en het verraad van Parijzenaren tegenover medeburgers, vrienden, familieleden en collega’s. Ook is het mooi om te merken hoe de gebeurtenissen van de jaren ’40 Odile hebben veranderd tot de vrouw die ze in jaren later is, en waar zij op dat moment veel waarde aan hecht of waar ze nog bang voor is.
De schrijfstijl is eerder literair en langzaam opbouwend waardoor het leestempo wat trager ligt. Dit geeft je als lezer echter veel kansen om de gebeurtenissen te laten doordringen en er over te reflecteren. Zo merk je bijvoorbeeld dat Odile in de jaren ’80 over een andere echtgenoot spreekt dan de man waar ze in 1940 smoorverliefd op was. Als lezer wil je natuurlijk graag weten wat hiertoe geleid heeft. Naast deze, zijn er ook nog andere spanningsbogen die je als lezer triggeren om steeds verder te willen lezen.
Bijzonder ook over de schrijfstijl is dat de schrijfster echt de liefde voor boeken en literatuur in elk hoofdstuk weet boven te brengen door het bijzondere en rake woordgebruik dat ze hanteert. Bovendien slaagt ze er goed in om alle taferelen tot leven te wekken, net alsof je zelf ook aanwezig bent in de lange gangen van de bibliotheek of dat je in de straten van Parijs de verschillende controleposten van de Nazi’s probeert te ontwijken.
In de American Library werken veel medewerkers en komen ook een hoop vaste bezoekers langs. Dit zorgt voor een groot aantal personages in het verhaal. Echter door het eerder trage tempo van het verhaal krijgen we toch de tijd om als lezer van elk van hun een goed beeld te vormen door de ogen van Odile. Het is mooi om te lezen hoe iedereen verschillend reageert op de gebeurtenissen tijdens de oorlogstijd. Maar ook hartverscheurend hoe de oorlog stilletjes aan zorgt voor scheuren in de relaties tussen hechte vriendschappen.
Odiles eigen acties komen soms nogal onverwacht. Langs de ene kant is ze ontzettend jaloers aangelegd waardoor ze soms dingen doet die haar onsympathiek maken. Maar langs de andere kant kan ze ook erg zorgzaam zijn en helpt ze in het militair ziekenhuis en steelt en verscheurt ze verraadbrieven.
De bibliotheek van Parijs is een oorlogsroman met een unieke invalshoek: de liefde voor boeken. Ik ben blij dat Janet Skeslien Charles me via Odile kennis heeft laten maken met deze kant van de oorlog die ik nog niet kende. Laten we vooral niet vergeten wat de liefde voor boeken, literatuur en verhalen teweeg kan brengen: ze zorgen voor troost, afleiding, leesplezier en een boodschap van hoop en verbondenheid.
De bibliotheek van Parijs / Janet Skeslien Charles / Uitgeverij Luitingh-Sijthoff / Vertaling Selma Soester / 2021 / 431 blz. / ISBN 9789024594122
Anna: Ik woon en werk in Lokeren als zelfstandig pediatrisch kinesitherapeute. Alhoewel ik een trage lezer of ‘slowreader’ ben, heb ik wel altijd een boek bij me. Wat ik zo leuk vind aan lezen is dat je echt kan meeleven in de nieuwe wereld waarin je terecht komt en alles van de dagelijkse sleur even aan de kant laat liggen. Samen met De Leesfabriek heb ik al heel wat nieuwe boeken en schrijvers leren kennen!
Dit boek kun je meteen bestellen via deze bestellink van Libris.nl
.
.
